وقتی در تهران سینما هم مثل حمام، مردانه و زنانه بود!
تاریخ انتشار: ۶ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۱۰۸۵۰
در اواخر سال ۱۳۴۰ درست چهلوچهار سال پس از تاسیس نخستین سینما در ایران، مجلهی «روشنفکر» تاریخچهی جالبی از نخستین سینمای ایران منتشر، و در ادامه خاطرهای از علی وکیلی رئیس وقت اتاق بازرگانی، نقل کرد. وکیلی موسس سینمای نوین در ایران بود. این تاریخچه و خاطرهی جالب را که در تایخ ۷ فروردین ۱۳۴۱ بازنشر شد، در ادامه میخوانید:
به گزارش خبرآنلاین، اولین سینمایی که در ایران تاسیس شد «تجدد» نام داشت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
اردشیرخان تاجر پارچه بود. اغلب برای مبادله و خرید پارچه به کشورهای همسایه یعنی عراق و ترکیه مسافرت میکرد. در یکی از سفرهایش به عراق یک دستگاه کوچک نمایش فیلم خرید و با خود به ایران آورد. مدتی برای پیدا کردن محل مناسب جهت سالن سینما معطل ماند، زیرا کسی حاضر نمیشد ملک خود را برای یک کار حرام به او اجاره بدهد.
بالاخره بعد از ماهها جستوجو و معطلی توانست سالن نسبتا کوچکی در طبقهی دوم یک ساختمان قدیمیساز، در خیابان فردوسی اجاره کند و تابلوی سینما را بالا ببرد. طول و عرض این سالن که در حقیقت یک اتاق معمولی، اما نسبتا بزرگ بود ۵ در ۱۱ متر. هشت ردیف صندلی داشت که مجموعا ۸۰ نفر تماشاچی در آن جا میگرفت. پردهی سینما از پارچهی چلوار سفید درست شده و خیلی کوچکتر از اندازهی معمولی یعنی ۲ در ۳.۵ متر بود.
بلیت ورودی سینما ۲ ریال قیمت داشت و هر روز فقط یک سانس فیلمهای صامت یکربعی نمایش داده میشد. مدت سانسها تقریبا یک ساعت بود.
اردشیرخان در روزهایی که تعداد مشتریان سینما از ده نفر کمتر میشدند از شروع فیلم و نمایش جلوگیری میکرد و پول سایر تماشاچیان را پس داده و سینما را تعطیل میکرد.
با این رویه تقریبا در هفته بیش از دو روز سینما دایر نبود و در این دو روز نیز فیلمهایی که نشان داده میشد اغلب تکراری، کهنه و قدیمی بودند.
اردشیرخان برای جلب مشتری و راه انداختن سینمای خود دست به تبلیغاتی هم زد، اما با وجود این کارش نگرفت و مجبور شد که پس از یک سال دستگاه آپارات، صندلیها و فیلمهایی را که در انبار داشت به قیمت خیلی نازل بفروشد و سینما را تعطیل کند.
شیوهی تبلیغاتی اردشیرخان برای جلب مشتری به این ترتیب بود که از ساعت چهار بعدازظهر سه نفر بوق به دست، در خیابانهای مرکزی شهر راه میافتادند و با صدای بلند مردم را دعوت به دیدن فیلمهای سینمایی میکردند! وقتی سینما تجدد پس از عمر کوتاه یکسالهاش ورشکست و تعطیل شد دیگر هیچکس به فکر تاسیس سینما در تهران نیفتاد. سه سال از این ماجرا گذشت.
در سال ۱۳۰۴ آقای علی وکیلی بازرگان مشهور و رئیس فعلی اتاق بازرگانی با همکاری آقای احمد لیستر اقدام به تاسیس سینمای جدیدی کردند که در حقیقت اولین پایهی سینما به طرز فعلی در ایران است. آقای علی وکیلی داستان تاسیس اولین سینمای مدرن را در ایران اینطور تعریف میکند:
- در سال ۱۳۰۳ من و آقای احمد لیستر برای پارهای کارهای تجارتی به بغداد رفتیم. در این شهر یکی دو سینمای آبرومند و مجهز وجود داشت که فیلمهای نسبتا خوبی نیز نشان میداد. چند شب به عنوان تفریح به این سینماها رفتیم؛ فیلمها با اینکه صامت و کهنه بودند، ولی چنان تاثیری در روحیهی ما دو نفر به جا گذاشتند که همانجا تصمیم گرفتیم وسایل این کار را خریداری و به ایران بیاوریم.
من قبلا نیز سینما را میشناختم وقتی سینمای اردشیرخان در تهران دایر بود یکی دو شب به آنجا رفته بودم، اما با این حال اطلاعات چندانی در زمینهی این صنعت نوظهور و تازه نداشتم؛ آقای لیستر بیش از من در این کار وارد بود.
به هر حال ما دو نفر با هم شریک شدیم و مقداری فیلم، وسایل نمایش عکس و ... از بغداد خریدیم و به ایران آمدیم. در تهران آقای لیستر از همکاری و مشارکت در این کار صرفنظر کرد و من ناچار سهم او را خریدم و بهتنهایی تصمیم به تاسیس سینما گرفتم.
در آن سالها بهترین سالنی که در تهران وجود داشت سالن گراندهتل (محل فعلی تماشاخانهی تهران در لالهزار) بود. این سالن را به ماهی ۴۰ تومان اجاره کردم. تقریبا هزار تومان هم برای خرید صندلی، دکوراسیون و تزئینات داخلی سینما خرج کردم تا سالنی نسبتا آبرومند و مجهز به وجود آمد.
قیمت بلیت ورودی در سه درجه: یک، دو و سه قرانی بود. در قسمت سهقرانی که به قول امروزیها لژ سینما محسب میشد در حدود ۱۰۰ و در درجات پایینتر ۴۰۰ صندلی قرار داشت.
از تزئینات و دکوراسیونی که امروزه در سینماها به کار رفته در سینمای ما خبری نبود. سردر ورودی آن با یک تابلوی دومتری سیاهرنگ که روی آن فقط نوشته شده بود «گراندسینما» تزئین یافته و در راهروها و مدخل سالن نیز چند لوستر معمولی برای تامین روشنایی دیده میشد.
یکی دو ماه اول ما مشتری زیادی نداشتیم، حداکثر فروشی که میکردیم ۲ تا ۳ تومان بود. ۲ سانس فیلم نمایش میدادیم که صندلیهای خالی از تماشاچی از آن استفاده میکردند!
باید این را دانست که در آن موقع هنوز فیلمهای سینما ناطق نشده بودند؛ فقط در فواصل بعضی صحنهها نوشتههایی به زبان خارجی وجود داشت که حرفها و مطالب بازیکنندگان را منعکس میکرد.
برای تفهیم این مطالب به تماشاچی ما ناچار شدیم که یک مترجم استخدام کنیم. مترجم وظیفه داشت در طول نمایش فیلم در کنار پردهی نمایش ایستاده و حرفها و گفتگوهای بازیگران را با صدای بلند برای تماشاچیان تعریف نماید.
در روزهای اول افتتاح، سینما ما اغلب با حوادث جالب و مضحکی روبهرو میشدیم. تماشاچیان که هنوز به مفهوم و حقیقت سینما و صنعت فیلمبرداری آشنا نبودند هنگام مشاهدهی بعضی از صحنهها مثل اتومبیلرانی، حرکت ترن، اسبدوانی دچار وحشت و اضطراب شده با داد و فریاد و جنجال از سالن فرار میکردند!
یادم هست فیلمی به نام «مرگ گرگ» نمایش میدادیم. در این فیلم حرکت اتومبیل طوری نشان داده میشد که از فاصلهی دور با سرعت زیادی به طرف پردهی و سالن سینما جلو میآمد. وقتی تماشاچیان میدیدند که اتومبیل به چندمتری پرده رسیده و به خیال خودشان الان است که داخل سالن شود ناگهان با همهمه و هیاهو از جا برخاسته و به قصد فرار از برابر خطر تصادف به طرف درهای خروجی هجوم میآوردند!
چند بار این قبیل حوادث نظم سینما را به هم زد به طوری که ما بعدها ناچار بودیم قبل از شروع نمایش مدتی برای آنها کنفرانس بدهیم و قسم قرآن بخوریم که این صحنهها ابدا به جان و مال ایشان صدمهای وارد نمیآورد و خطری ندارد!
صندلی یکی از مشکلات بزرگ کار ما بود! بعضی از مردم میگفتند سینما رفتن عیبی ندارد، اما نشستن روی صندلی گناه و معصیت دارد، اگر به جای صندلی زیلو یا قالیچه روی زمین پهن کنید که ما چهارزانو بنشینیم خیلی بهتر است. هم لذت دیدن فیلمها را میبریم و در عین حال هم گناهی مرتکب نمیشویم.
نکتهی جالب اینکه در سالهای اول تاسیس سینما زنها حق ورود نداشتند؛ اگر احیانا زنی میخواست سینما بیاید با جنجال و هیاهوی مردم و تماشاچیان روبهرو میشد و بلایی ناگفتی به سرش میآمد!
این موضوع مرا به فکر انداخت که برای خانمها سینمای جداگانه و به اصطلاح بهتر «زنانه» درست کنم. سالنی را که متعلق به انجمن زرتشتیان بود و در خیابان قوامالسلطنه [سی تیر کنونی]قرار داشت اجاره کردم. این سالن کوچک، اما خیلیتر و تمیز بود، در حدود ۲۰۰ صندلی جا داشت. روزهای اول و دوم هیچ مشتری نداشتیم، حتی یک خانم هم نیامد احوالمان را بپرسد با رفقا مشورت کردم، عقلهایمان را روی هم گذاشتیم و تصمیم گرفتیم که برای جلب خانمها به سینما مدتی بلیت رایگان بدهیم.
آخر در آن دوره زنها مثل امروز نبودند، جز پول حمام و چادر و چاقچور پول دیگری از شوهر خود نمیگرفتند و به اصطلاح از نظر مالی تحت فشار قرار داشتند.
مفتی بودن بلیت آنها را خیلی زود و حتی بیشتر از آقایان به طرف سینما جلب کرد و کمکم به این تفریح سودمند و مفید عادت کردند.
یکی دو سال گذشت و کمکم خانمها اجازه پیدا کردند که به سینماهای مردانه نیز بیایند و به اصطلاح امروز سینماها مختلط شد و از حالت زنانه و مردانه بیرون آمد، منتهی به این شرط که خانمها در یک طرف و مردها در طرف دیگر سالن بنشینند و از هم جدا باشند.
در اوایل سال ۱۳۰۷ بود که من به فکر ساختمان و تاسیس سینمای بهتر و مجهزتری افتام. زمین وسیعی در خیابان سپه بود که به سرهنگ عزیزاللهخان نصرت تعلق داشت. با شرایط مساعدی این زمین را اجاره کردم و ساختمان سینما سپه (سینما زهره فعلی) را که در حقیقت اولین ساختمان برای سینما در ایران به شمار میرود بنا کردم.
در محل جدید وضع سینما جنبهی بهتری پیدا کرد؛ تا آن موقع میکروفون و بلندگو در ایران نبود و سینماها نمیتوانستند در فاصلهی دو سانس و آنتراکتهای بین فیلم صفحات موسیقی پخش کنند و تماشاچیان را سرگرم سازند این نقص در سینما سپه برطرف شد و با وارد کردن یک دستگاه گرامافون بوقی؛ میکروفون و بلندگو از آلمان، موسیقی به سینما وارد شد.
مردم بیشتر به فیلمهای پر زدوخورد؛ جنگی و به اصطلاح مشهور «آرتیستبازی» علاقه داشتند. بزرگترین رقم فروش را یکی از این سری فیلمها به نام «ماسیس» به دست آورد. خیال میکنید این بزرگترین رقم چه مبلغی است؟ ۴۰۰ تومان! در حالی که اکنون بعضی فیلمها دو میلیون تومان کار میکنند.
تا سال ۱۳۱۰ که سیماهای دیگری در تهران دایر شد و تیپ مشخص «سینماروها» به وجود آمد این مبلغ بزرگترین رقم فروش فیلم در تهران به شمار میرفت.
بعدها که سینمای ناطق به ایران آمد فروش فیلمها نیز افزایش یافت. از فیلمهای پرفروش دورهی جدید فیلم فارسی «دختر لر» بود که مدت دو سال و نیم در سینماهای تهران روی اکران بود و مبالغ هنگفتی سود عاید تهیهکنندگان خود کرد.
دختر لر اولین فیلم فارسی است که با شرکت عدهای از هنرپیشگان ایرانی در هندوستان تهیه شده بود و داستانی از شرارتها و راهزنی طوایف خودسر را در زمان قبل از کودتا بیان میکرد.
سینما در ایران از سال ۱۳۱۴ شروع به پیشرفت کرد. در این سال دو سینما به نام «ایران» (در محل فعلی سینما البرز) و «مایاک» (سینما سابق پارس) افتتاح شد و شروع به نمایش فیلمهایی از کارخانجات متروگلدوینمایر و اوفای آلمان کردند.
فیلمهایی که نمایش داده میشد معمولا متعلق به هفت تا ده سال قبل از آن بود، زیرا وسایل ارتباطی و خرید فیلم مثل امروز کار سادهای به شمار نمیرفت. فیلمها به وسیلهی کشتی و پس از آنکه در کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی نمایش داده میشد، به ایران میآمد.
تعداد افراد سینمارو در آن سالها روزی دو تا سه هزار نفر بیشتر نبودند و فیلمها هیچکدام بیش از ۴ تا ۵ روز نمایش داده نمیشدند.
کانال عصر ایران در تلگراممنبع: عصر ایران
کلیدواژه: سینما زنانه و مردانه تاسیس سینما نمایش داده داده می شد فیلم هایی سینما ها خانم ها فیلم ها ی سینما یکی دو
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۱۰۸۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آثار جنسیت زنانه بر رشد عرفانی و معنوی
در نظام تجلیات میان جلوه وجودی زن و مرد تفاوتهای بازتابش وجود دارد. ولی مهم این است که ارزشمندی هر کدام از این بازتابشها در حوزه خاصی پیدا میشود و به طور کلی نمیتوان حکم کرد که کدام یک از این دو بر دیگری برتری دارد. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از اصلیترین موضوعات زنان در حوزه تحقیقات بنیادین، مقایسه میان ارزش جنسیت زنانه و مردانه است. به این دلیل که برخی از راهبردها در حوزههای کاربردی و توسعهای مبتنی بر تبیین مبانی زیرساختی است. بر این اساس لازم است از منظره عرفانی و قرآنی به ارتباط میان جنسیت و رشد معنوی پرداخته شود و مسائل بنیادین جنس برتر یا فروتر بودن زن یا مرد و همچنین چرایی آن مورد تحلیل قرار بگیرد.
خبرگزاری تسنیم طی یادداشتی از مهدیه مستقیمی، استاد دانشگاه، به بررسی آثار جنسیت زنانه بر رشد معنوی و عرفانی پرداخته است.
رابطه جنسیت و معنویت
زمانی که عرفان دینی در استخدام قرآن کریم درآید، طبیعتاً عرفان از توحید قرآنی نشأت میگیرد. بر این اساس، نظرات عارفان و مفسران قرآن درباره این موضوع تفاوت زیادی با هم ندارد.
تحلیل جنسیتی در رابطه با ارزشمندی معنوی و جنسیت در نظام تجلیات و مظهریت زنان نشان دادن خاستگاه تفاوتهای تکوینی زن و مرد در زمینه جسم و روح و روحیات آنها درباره مقایسه ارزشمندی این دو جنس هم مطالبی را ارائه میدهد و بررسی سرنخهای ظریف در موضوع جنسیتی از منظر عرفان مانند ساحت تناکح اسمائی، ساحت عشق عرفانی و مباحث مربوط به شعور عمومی و سیر حبی عالم وجود و نیز مراتب صدوری کتاب هستی، میتواند افقهای روشن و گستردهای را در تحلیل رابطه جنسیت و معنویت در اختیار جستجوگران قرار دهد. بررسی و تحقیق در میان آیات قرآن ما را به امکان رشد برابر معنوی مردان و زنان میرساند.
نقش روحیات زنانه بر میزان گرایش به معنویتتحلیل رابطه جنسیت زنانه و رشد عرفانی
تعداد زیادی از عارفان این عقیده را دارند که حقیقت ذاتی مردان و زنان یک چیز است و تفاوتها میان آنها به دلیل قالب و مسائلی خارج از حقیقت وجود است. بر اساس این نظر، رشد معنوی زنان و مردان برخاسته از حقیقت وجود آنهاست که همان ذات و ذاتیات آن دو محسوب میشود.
با این تعبیر، جنسیت زنانه مانع از رشد دینی و ارتقای فکری و اعتقادی زنان نخواهد شد و زنان در این زمینه همپای مردان میتوانند افقهای بلند و روشن معنویت را فتح کنند. چهبسا زنانی یافت میشوند که از رشد دینی به مراتب بسیار بالاتری از بسیاری مردان رسیدند به طوری که مردان یا شاگرد چنین زنان معنوی شدهاند و یا حتی از منظر فکری و استعداد توان نشستن در زمره شاگردان چنین زنانی را هم نداشتهاند.
رشد معنوی هر انسانی فارغ از جنسیت او به حقیقت وجود انسانی و به روح ناطقه قدسیه او مربوط میشود و کثرات خارجیه همگی به منزله تعیناتی به حساب میآیند که بیرون از حقیقت روح انسان قرار دارند. باید دانست تعینات نوعی امور مجازی هستند که در سنجش حقایق ورود چندانی ندارند.
مصباح الانس که یکی از کتابهای مرجع در زمینه عرفان محسوب میشود، در تعریف تعین عنوان میکند: جز یک وجود چیزی در عالم خارج وجود ندارد و کثرات تعین یافتن و ظهور یک هستی است که آن را با واژههایی مانند تعین، اتصاف، نسبت یا ظهور تعبیر کردهاند. (ابن فناری 1363 ص 45)
این نوع تعبیر را با مثالی میتوان مشخص کرد که حقیقت آبی که در ظرفی به شکل دایره یا مربع میریزند یکی است و آنچه که موجب میشود تفاوتهایی به وجود بیاید، قالب ظرفیتی و تعینات صوری و شکل ظاهری ظرفهای آب است و این ظواهر موجب تغییر فرمول شیمیایی در آب نمیشود. در هر حال میتوان عنوان کرد کثرات تعین یافتن و ظهور یک هستی هستند که آن را با کلماتی مانند تعین، اتصاف، نسبت، مظهر یا ظهور تعبیر کردهاند.
تعبیر عینیت حقیقت زن و مرد در بیان عارفان حتی به این نکته اشاره دارد که این نوع نیست که آبی که در ظرف جنسیت مردانه ریخته میشود، آبی باشد که مانند باران از آسمان نازل شده ولی آبی که در ظرف جنسیت زنانه ریخته میشود آبی است که از اعماق زمین استخراج شده باشد. بلکه حقیقت زن و مرد به مثابه آب بارانی است که در دو ظرف متعین ریخته میشود و با تعینات ظرف، شکل خاصی به خود میگیرد.
مثال دیگر درباره مفهوم تعین را میتوان به دریای موجداری تعبیر کرد که موجها کلیت، جزئیت و بزرگی و کوچکی دارند و این ویژگیها همان تعینات موج دریا محسوب میشود.
سحر دانشور: حوزه زنان رسانه ندارد!جنسیت زنانه در نظام تجلیات
طبق قاعده تجلیات عرفانی، وجود مرد و زن و تفاوتهای تکمیلی بین آن دو ریشه در تفاوت تجلیات دارد. تجلیات با یکدیگر متفاوت هستند که در زمان تنزل در مراتب وجود این تفاوتها بر حسب نشأتهای مختلف متنزل میشوند تا در عالم ناسوت این تفاوتها در زن و مرد و همچنین جسم و روحیات آنها ظهور پیدا کند.
از منظره عرفانی جهانهای بالاتر، حقایقی محسوب میشوند که سایه آنها در جهانهای پایینتر منعکس شده است. تشبیه عالم باطن به آفتاب و عالم ظاهر به عکس یا سایه، در ادبیات عرفانی تشبیه بسیار معناداری در نظام تجلیات است. در منظر عرفانی، خداوند نور آسمانها و زمین است: «الله نور السموات و الارض». تجلیات نوریه او تمام هستی را روشن کرده است. پرتو آفتاب از مبداء خورشید فاصله میگیرد و پایین میآید و طی مراتبی تنزل کرده و به مرور ضعیف میشود، بدون اینکه این پرتو از مبداء صدور تا مقصد نزول پاره شده یا خللی در آن ایجاد شود. نور وجود به همین شکل بدون تجافی تنزل پیدا میکند. (طباطبایی، 1362، ص 17 و 18)
قابل توجه است که موضوع تجلی در کتاب عارفان به طور مفصل مطرح شده است و جناب ملاصدرا هم در جلد دوم اسفار به آن اشاره کرده است. (ملاصدرا، ج 2، ص 287 و 291)
طبق نظام تجلیات الهی، تمام انواع و نقش و نگارها تجلی یک نور واحد هستند و همه مانند هفت رنگ رنگینکمان محسوب میشوند که از شکست پرتوهای متفاوت یک نور به وجود آمدهاند. هفت رنگ هر کدام به جای خود مینشیند و از ترکیب این رنگها، جهانی زیبا و تماشایی ایجاد میشود. عارف به یک جلوه قائل است و به نام وجود منبسط، اثراتی که حکیم قائل است از نظر عارف از لوازم وجود منبسط است.
زن و مرد و تقابلی که میان آنها به دلیل جنسی با یکدیگر وجود دارد، از پرتو نورهایی هستند که در نظام تجلیات ایجاد شده است. نور وجود در حوزه تعینات زنانه به رنگی و در حوزه تعینات مردانه به رنگ دیگری بازتابش مییابد.
اگر بتوان میان رنگهای نور سفید به لحاظ ارزشمندی ذاتی تفاوت قائل شد، شاید بتوان میان بازتابش این نورها هم تفاوتهایی قائل شد.
در نظام تجلیات حتماً میان جلوه وجودی زن و مرد تفاوتهای بازتابش وجود دارد. ولی مهم این است که ارزشمندی هر کدام از این بازتابشها در حوزه خاصی پیدا میشود و به طور کلی نمیتوان حکم کرد که کدام یک از این دو بر دیگری برتری دارد.
ارتباط جنسیت زنانه با جمال الهی
بر اساس مبانی عرفانی در تمام موجودات، تجلی جمال و جلال الهی وجود دارد و غلبه نور جلال بر جمال یا نور جمال بر جلال است که موجب میشود برخی آیت لطف و جمال و برخی آیت جلال و عظمت الهی باشند. (سبزواری، 1372، ص 137 و 152)
در چنین فضایی نگرش به موضوع جنسیت افقهای عرفانی در حل این معما باز میکند. انسان پرتو وجود خداوند است و نور الهی در آیینه وجود او بهطور تام و تمام تابیده است، اما این نور وقتی به آینه تعینات جنسیتی میرسد، به نوعی بازتابش دارد. در جنسیت زنانه نور الهی به صورتی ظاهر میشود که برآیند مجموعه انعکاسها این نور با مقتضیات صفات جمال سازگاری بیشتری دارد. بازتابش این نور در قالب تعین جنسیت مردانه نیز به گونهای است که برآیند مجموع آن با صفات جلال توافق بیشتری دارد.
محیالدین ابن عربی در رساله جلال و جمال این مطلب را به بعضی از عارفان نسبت میدهد که: جمال چیزی است که مواجهه و مشاهده آن، انس و انبساط میبخشد و جلال امری است که از آن هیبت و شکوه تداعی میشود. (ابن عربی، 1361، ص 3)
در احادیث و روایات اسلامی هم به تفاوت ظهور جلال و جمال در آینه وجود زن و مرد اشاره شده است. حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در این باره فرمودهاند: «عقول النساء فی جمالهن و جمال الرجال فی عقولهم.» (امالی شیخ صدوق، مجلس چهارم)
بنابراین شاید بتوان در تحلیل جنسیتی در نظام انوار جمال و جلال، این چنین ارزیابی کرد که: حقیقت زن و مرد یک حقیقت و نور واحد است که بازتابش آن در وجود زن با مرد تفاوت دارد. در عرفان ثابت شده است که هر جا نور جمال هویدایی بیشتری داشته باشد، انوار جلال تحت ساتریت آن محفوظ است. به تعبیر دیگر در باطن هر جمالی، جلال و در باطن هر جلالی، جمالی است.
بنابراین تفاوت حقیقی آیت جمال یا جلال بودن به نوع بازتابش و انعکاس برمیگردد و مربوط به ماهیت، هویت و حقیقت نور نیست.
جلوه بیشتر زنان در مظهریت الهی
از نظر بعضی از عرفا، زن و مرد هر دو مظهر خداوند هستند، اما زن از جهاتی در مظهریت الهی تابندگی بیشتری دارد. تبیین عرفانی این مطلب را تحلیل میکنیم.
تمام عالم وجود از بالاترین مرحله تا پایینترین مرتبه آن، ارتباط واحدی با هم دارند و تمام ذرات کائنات با یکدیگر مرتبط هستند و با همه کثرت و تفصیل ظاهری موجود میان اشیا در عالم خارج، تمام آنها در باطن عالم یکی هستند و وحدت دارند. (صدرالدین شیرازی، 5 و 359)
هر چند که ذات، بسیط است و همین ذات بسیط تجلی میکند. اما هر یک از مجالی یکی از اوصاف و اسمای الهی را نشان میدهد، نه اینکه او با یکی از اوصاف و ظهور کند. چراکه متجلی با تمام نامها و اسماء ظهور کرده است، اما گیرنده تجلی یکی از اوصاف را بر حسب عین ثابت خود نشان میدهد.
تفاوتهای تکوینی زن و مرد در یک نگاه توحیدی ناشی از یک مبداء واحد و به منظور وصول به یک غایت واحد و در یک سیستم به هم مرتبط واحد متحقق میشوند و راز این تفاوتها در قوس صعود این است که زن و مرد بتوانند مکمل وجود یکدیگر بوده و در مدار تکامل انسانی به سوی خدای یکتا بازگردند.
از این دیدگاه انسانها مظهر خدای واحد هستند و ارتقای معنوی در نظام مظهریت بر این اساس است که کدام یک از انسانها بهتر میتواند آینه الهی باشد. موضوع این است که سخن از مظهریت هم در قوس نزول مطرح میشود و هم در قوس صعود.
همان طور که آفتاب از یک مبداء نور تجلی و ظهور کرده است، جهان هستی هم به مثابه آفتاب از یک مبداء هستی تجلی و ظهور پیدا کرده است. (شیرازی 1360 ص 47)
در این نوع جهانبینی و نگرش عارفانه، هر نوری که بتواند با زبان تکوین خود از مبداء نور بیشتر حکایت کند، ارزشمندی ذاتی بیشتری دارد و معنویت بیشتری کسب خواهد کرد.
انتهای پیام/